Doula komt uit het Grieks en betekent ‘dienende vrouw’. Het is iemand die de hele duur van een bevalling bij de barende blijft, haar emotioneel en praktisch ondersteunt en haar meestal ook voordien al heeft bijgestaan tijdens de laatste weken van de zwangerschap. “In de tijd van mijn overgrootmoeder was er nog iemand in de straat die haar buurvrouwen bij hun bevallingen ging begeleiden”, zegt Peeters. “Toen we met z’n allen in ziekenhuizen gingen bevallen, is die gewoonte in onbruik geraakt.”
Meer dan hype
Maar alles komt terug, en zo ook de doula’s. In Vlaanderen gaat het niet zo hard als in andere landen, maar stilaan beweegt er wel iets in de verloskamers. “We leiden meer en meer doula’s op en de vraag naar doula’s is groeiend”, zegt Peeters. “Volgens mij is het geen hype maar is er zich een compleet nieuwe beroepsgroep aan het ontwikkelen.”
Veerle Peeters, voorzitter van de Vlaamse Federatie van Doula’s. Foto: RR
Peeters heeft met haar Federatie inmiddels een veertigtal doula’s opgeleid. In februari volgend jaar begint een nieuwe training, twee weekends van telkens 22 lesuren en 395 euro, op een centrale plek in Vlaanderen. Na drie ‘stagebegeleidingen’ krijgen deelnemers een doula-certificaat. “Heel intensief”, zegt Peeters. “Ik kan je vertellen, in zo’n opleiding kom je jezelf tegen.”
Cursisten leren over de fysiologie van zwangerschap en bevalling, leren lichaamstaal te interpreteren, de juiste vragen te stellen en op een goede manier te luisteren. Ze leren praktische technieken aan om een barende vrouw te helpen omgaan met pijn. En ze moeten zichzelf de vraag stellen: waarom wil ik doula worden? “Daar komen vaak traantjes bij kijken”, zegt Peeters. “Er zijn vrouwen die een kindje verloren hebben. Of een traumatische bevalling hebben meegemaakt. Dan moet je die pijn eerst opruimen voor je voor een ander kunt zorgen. Ik ben van het idee: doula ben je, of niet. Eigenlijk is het een roeping.”
Terugbetaling
Zo voelt het ook voor Cindy De Troyer (38) uit Merksem, doula in opleiding. “Van mijn eerste drie kindjes ben ik bevallen zoals de meeste vrouwen: in het ziekenhuis, waar ik de medische zorg over me heen liet komen. Maar die laatste zwangerschap ging ik veel bewuster over de bevalling nadenken. Waarom kon het allemaal niet natuurlijker? En waarom had ik me voordien niet echt gesteund gevoeld? Ik ging googelen en kwam zo bij de term doula terecht. Een openbaring. Ik ben destijds vroedkunde gaan studeren, maar dat heb ik niet kunnen afmaken. Toch bleef het kriebelen om iets ‘in de sector’ te doen. Nu weet ik waar ik naartoe wil.”
Zoals de meeste doula’s wil Cindy beginnen als zelfstandige in bijberoep, als test. “Maar rijk word je er niet van”, zegt Veerle Peeters. Gemiddeld kost een doula zo’n 400 tot 500 euro all-in. Dat wil zeggen: een kennismakingsgesprek en prenatale afspraken, het opstellen van een geboorteplan en bevallingsbegeleiding. Doula’s zijn dag en nacht bereikbaar vanaf 37 weken zwangerschap tot de bevalling. Dan zijn ze doorlopend aanwezig, hoelang alles ook duurt. Foto’s zitten meestal ook in het pakket, de kilometervergoeding niet.”
En wie betaalt dat?
De meeste vrouwen die een beroep doen op een doula betalen de factuur volledig uit eigen zak, tenzij ze zijn aangesloten bij De Voorzorg Antwerpen of bij het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds. De Voorzorg Antwerpen betaalt de helft van de aangerekende uurprijs terug, tot maximaal 150 euro per rechthebbende ouder. Bij het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds bedraagt de tussenkomst 100 euro per dag, met een maximum van 300 euro per ingeschreven kind. Bij de twee mutualiteiten samen maakten vorig jaar nog geen twintig vrouwen gebruik van de doulaclausule. Want let op: de doula-uren gaan dan wel af van de kraamzorgtijd.
Foto: Photo News
Toch is de vrouw die jaren geleden al de terugbetaling heeft kunnen bedingen bij De Voorzorg Antwerpen, nog steeds blij. Rachel Dranger (65) uit Antwerpen was dat: “Ik weet nog dat ik bij die baas daar zat en hij vertelde dat hij zelf zes kinderen had, van wie er een paar thuis en een paar in het ziekenhuis waren geboren. Die man wist waarover we ’t hadden en hij vond het belangrijk dat voor de ondersteuning van zwangere vrouwen geld zou worden vrijgemaakt.”
Dranger begon 25 jaar geleden al, op haar 40ste, als doula in het Antwerpse Sint-Vincentiusziekenhuis: vanuit haar eigen ervaring, als steun en toeverlaat van veelal traditioneel Joodse vrouwen wier man niet bij hen mag zijn tijdens de bevalling. Dranger zette er een eigen opleiding op touw, waar Veerle Peeters een telg van is.
Vroedvrouw vs doula
Ook doula Agnes Konings (43) uit Lier volgde les bij Dranger nadat ze zelf bedacht had: morele hulp en praktische ondersteuning bieden aan zwangere en barende vrouwen, dat zou mijn droomjob zijn. “En toen ik ging googelen, bleek het beroep doula ook echt te bestaan”, vertelt Konings. “Ik had toen al een paar vriendinnen bijgestaan bij hun thuisbevalling en toen ik zelf zwanger werd, ging ik heel veel nadenken over hoe ik precies wilde bevallen. Veel vrouwen vergeten dat ze dat zelf kunnen kiezen. Een doula is er om het op te nemen voor hun wensen.”
En in een ziekenhuis wil dat wel eens botsen met de gangbare praktijk. “Onlangs was ik bij een vrouw die had besloten dat ze op haar zij wilde gaan liggen, maar de gynaecoloog wilde haar op haar rug”, vertelt Cindy De Troyer. “De vrouw raakte over haar toeren en uiteindelijk zijn we het geboorteplan dat we samen hadden opgesteld, gaan nalezen. Zo heeft ze uiteindelijk toch haar zin gekregen.”
Ook tussen doula’s en vroedvrouwen wil de sfeer wel eens gespannen zijn. “Ik ben er al tegenaan gelopen dat een vroedvrouw mijn aanwezigheid zag als: jij pakt mijn werk af”, zegt Agnes Konings. “Een vroedvrouw zou zelf ook doula willen zijn, maar ze heeft er gewoon de tijd niet voor.”
“Niet elke doula is vroedvrouw, maar elke vroedvrouw zou wel doula moeten zijn”, reageert Dominique Franquet (57) uit Mechelen, die beide combineert. Als zelfstandige vroedvrouw begeleidt ze koppels en alleenstaande vrouwen naar en in de verloskamers van Mechelen, Bonheiden en Duffel. Ze is dan wel een extra vroedvrouw, maar met de pet op van doula: puur voor de barende vrouw. “En heel belangrijk: je moet een vertrouwensband opbouwen met de ziekenhuizen waar je komt. Van mij weten ze dat ik samen- en niet tegenwerk.”
Ecologie
Ook Franquet ziet de vraag naar vroedvrouwen/doula’s toenemen, “vooral bij mensen die bewust in het leven staan en ook bezig zijn met gezonde voeding en ecologie”.
Het is in dat kader dat doula Agnes Konings in november haar standje zal optuigen op het (H)eerlijk gezinsfestival Oh Baby Baby in het Antwerpse Zuiderpershuis. “Er zijn steeds meer vrouwen die bewust met bevallen bezig zijn en ‘iets’ missen in ons huidige systeem”, zegt Veerle Peeters. “Daar kunnen doula’s een heel mooie rol in spelen.”
Naast de doulaopleiding van de Federatie biedt in onze regio ook de Schoonheidsschool een cursus Zwangerschapscoach aan: het pakket van twaalf lessen van telkens drie uur kost 560 euro. In Antwerpen gaat er in november een nieuwe cursus van start. Ook afstandsonderwijs is mogelijk.
Leen beviel twee keer met een doula
Leen Leysen (36) uit Turnhout beviel elf weken geleden van dochterlief Emme. Ze deed dat thuis, met de hulp van een vroedvrouw en een doula. “Dankzij haar moest ik niet naar het ziekenhuis.” Ook zoon Teun (2,5) kwam thuis ter wereld met de steun van zo’n zwangerschapsbegeleidster.
“Vóór mijn eerste zwangerschap had ik nooit gedacht dat ik niet in een ziekenhuis zou bevallen, maar toen ik zwanger werd, wist ik het plots heel zeker: ik wilde de natuur haar gang laten gaan, bij ons thuis. Mijn docente zwangerschapsyoga, een vriendin, was toen al doula geweest voor andere vrouwen en mijn man Bram en ik wilden haar er graag bij. Van opleiding was zij ook vroedvrouw en dat stelde zeker mijn man extra gerust. Vanaf het moment dat mijn weeën pittiger werden, is zij bij ons gebleven. Voor Bram was het heel prettig dat er toch iemand was voor mij als hij naar het toilet moest of een pizza ging bestellen.
En toen ik heel felle weeën kreeg, heeft zij hem de hip squeeze geleerd - het samenduwen van het bekken. Dat gaf zo veel verlichting dat Bram het daarna bij elke wee mocht doen (lacht).”
“Ik ben toen in mijn eigen bad bevallen, instinctief gehurkt. Ik begrijp niet dat in het ziekenhuis vrouwen op hun rug moeten liggen, dat voelt zo onnatuurlijk op dat moment.”
Alternatieve technieken
Toen Emme eraan kwam, wist Leen meteen dat ze opnieuw in bad en opnieuw met doula wilde bevallen. “Line, iemand die we niet kenden maar met wie Bram en ik direct een goeie klik hadden.
Twee weken na de uitgerekende datum begonnen mijn weeën maar volgens de vroedvrouw was de hartslag van Emme te hoog.
We zouden naar het ziekenhuis moeten. Toen ik dat hoorde, vielen mijn weeën prompt stil. Ik geloof heel sterk in de kracht van de vrouw om te baren en ik vreesde meteen voor een keizersnede. Tot mijn doula Rebozo uitprobeerde, een alternatieve techniek om de baby terug uit het geboortekanaal te krijgen, omhoog, zodat die opnieuw kan indalen. De oorzaak van die hoge hartslag kon namelijk zijn dat Emme met haar handje bijvoorbeeld tegen haar keel vastzat. En zoiets bleek ook waar te zijn, want even later zakte Emmes hartslag en is ze ook rustig thuis geboren. Ik vind het bizar dat vroedvrouwen in hun opleiding niet die kleine alternatieve technieken leren die een medische interventie kunnen voorkomen.”